Yeni Teknoloji Gelişen Piyasalarda Finansı Nasıl Dönüştürüyor?
Küresel ekonomi enflasyon, tedarik zinciri kısıtlamaları ve yüksek emtia fiyatları ile boğuşurken bile, yeni ödeme çözümleri gelişmekte olan piyasalardaki milyarlarca kişinin çok ihtiyaç duyduğu sermayeye erişmesine ve bunları kullanmasına yardımcı oluyor. Covid-19 salgını sırasında nakit ödemelerdeki düşüşün etkisiyle, finansal teknoloji (fintech) sektörü tüketicilere daha çeşitli ödeme seçenekleri sunmak için genişledikçe, e-ticaretteki büyümeye paralel olarak dijital ödemeleri artırıyor.
Dijital ödemelerdeki büyüme en güçlüsü, gayrinakdi perakende ödemelerin 2018 ile 2021 arasında bileşik yıllık büyüme oranı (CAGR) ile aynı dönemde küresel olarak %13’e kıyasla %25 arttığı gelişmekte olan pazarlarda oldu.
Genç, teknolojiden anlayan bir nüfus ve finansal hizmetlere erişim talebi büyümeyi hızlandırıyor. Dijital ödemelerin, 2022-26 için öngörülen %15’lik YBBO ile küresel olarak genişlemeye devam etmesi bekleniyor. Gelişmekte olan pazarlardaki fintech de önemli yatırımlar çekti. Fintech operatörleri, Afrikalı start-up’ların 2022’de aldığı rekor 4,85 milyar dolarlık finansmanın %37’sini oluşturdu – bu, herhangi bir sektördeki en büyük pay.
“Şimdi satın al, sonra öde” (BNPL) gibi kripto para birimi ve mikro kredi modellerinin alımında belirgin olan bu büyüme, tüketicilerin sermaye girişlerinden yararlanma şeklini yeniden şekillendirirken finansal katılımı genişletmeye hizmet ediyor.
Finansal kapsayıcılığı artırmak
Dünya Bankası’na göre, Temmuz 2022 itibarıyla yaklaşık 1,4 milyar yetişkin bankasız kaldı. Ancak, on yıl önceki %51’e kıyasla, dünya çapında yetişkinlerin %76’sının bir banka hesabına erişimi olmasıyla birlikte bankacılık penetrasyonu son yıllarda önemli ölçüde arttı.
Finansal hizmetlerin dijitalleşmesi, sektörü çeşitlendirmenin yanı sıra finansal kapsayıcılığı genişletmenin ayrılmaz bir parçası olmuştur. Dijital ödeme yöntemlerinin popülaritesi, Hindistan, Kenya, Filipinler ve Vietnam gibi ülkelerde baskın ön uç ödeme uygulamasına sahip olan banka dışı kuruluşlarla geleneksel olmayan finansal aktörlere de fayda sağladı.
Hindistan’ın Birleşik Ödemeler Arayüzü (UPI) adlı bu tür bir mobil özellikli sistem, ülkedeki dijital ödemelerin son beş yılda %50 oranında artmasına yardımcı oldu. Mart ayında Hindistan Merkez Bankası, özellikli telefonlar için kırsal alanlarda tahmini 400 milyon kişiye potansiyel olarak finansal hizmetler getirebilecek bir UPI başlattı.
Bir diğer popüler mobil para sistemi olan M-Pesa, kullanıcıların cep telefonları aracılığıyla ödeme yapmasına, para saklamasına ve almasına olanak tanıyarak, bankaların bulunmadığı alanlarda finansal hizmetlere erişim sağlar. Hizmet, yedi Afrika ülkesinde 51 milyon kişi tarafından kullanılıyor ve Ekim 2022’de lisans onayının ardından Etiyopya’ya genişletilecek.
Yenilikçi ödeme yöntemleri, gelişmekte olan pazarlardaki tüketicilere daha erişilebilir ve uygun fiyatlı sağlık hizmetleri sunmaya bile yardımcı oluyor . Örneğin Nijerya’daki Soso Care, sağlık sigortası karşılığında hurda metal, plastik veya araba aküsü gibi geri dönüştürülebilir atıkları kabul ediyor ve nüfusun %23’ünün sağlık sigortasına sahip olduğu bir ülkede bakım açığını kapatmak ve atık bertarafını ele almak istiyor.
Dijital para birimi gelişmeleri
Blockchain destekli fintech, özellikle kripto para birimi ve misli olmayan tokenler (NFT’ler), artan ABD faiz oranları ve dünya çapında fiat para birimlerindeki enflasyon gibi makroekonomik baskılara rağmen işlem akışlarını mümkün kılan merkezi olmayan borsalar sunar.
Bu avantajlar nedeniyle, gelişmekte olan piyasalar, küresel ayı piyasasına rağmen kripto para biriminin alımına öncülük ediyor: Blockchain veri platformu Chainanalysis tarafından yayınlanan 2022 Küresel Kripto Benimseme Endeksi’ndeki ilk 20 ülkeden 10’u düşük-orta gelirli ülkeler olarak sınıflandırılırken, sekizi üst orta gelirdi.
Vietnam, kısmen kazanmak için oyna modellerini kullanan kripto para birimi tabanlı oyun platformlarının popülaritesi nedeniyle endekste birinci sırada yer aldı. Filipinler, Ukrayna ve Hindistan sırasıyla ikinci, üçüncü ve dördüncü sırayı aldı.
Kriket NFT’leri satan ve ABD’li girişim sermayesi şirketi Sequoia Capital’in mali desteğine sahip bir platform olan FanCraze gibi NFT pazar yerleri, Hindistan’ın endeksteki yükselişiyle kredilendirildi.
Değerindeki keskin düşüşlere rağmen Bitcoin, Nisan 2022’de Orta Afrika Cumhuriyeti tarafından yasal ödeme aracı olarak kabul edildi. Afrika’nın en büyük dört ekonomisi olan Mısır, Kenya, Nijerya ve Güney Afrika, aynı zamanda kıtadaki en fazla sayıda kripto para sahibine sahiptir.
Hükümetler gelişen dijital para birimi ortamında gezinmeye çalışırken, merkez bankası dijital para birimlerinin (CBDC) alımı da arttı. Merkez bankaları tarafından çıkarılan ve düzenlenen dijital bir nakit biçimi olarak CBDC’ler, kripto para varlıklarından daha az değişken olarak görülüyor. 2022 ortası itibarıyla dünya çapında 100’den fazla CBDC geliştirme aşamasındaydı; Nijerya’daki eNaira Ekim 2021’de piyasaya çıktı ve Bahamalar’daki kum doları bir yıl önce piyasaya sürüldü.
Mali erişimlerini genişletmek ve fon açıklarını telafi etmek umuduyla, bazı Afrika ülkeleri dijital işlemlere vergi koydu .
Mayıs 2022’de Gana, elektronik işlemlerin transfer miktarına %1,5 vergi getirdi. Tüketici eleştirilerine ve nakit bazlı işlemlerde yeniden canlanmaya rağmen, önlem, işletmeleri Gana Gelir İdaresi’ne kaydolmaya yönlendirerek ve böylece ülkenin vergi tabanını genişleterek resmileşmeyi teşvik ediyor olabilir.
Finansman esnekliği
Alternatif ödeme çözümleri, çatışma, enflasyon ve doğal afetlerin çok büyük bir ekonomik etkiye sahip olabileceği gelişmekte olan pazarlarda finansal dayanıklılığın oluşturulmasında kilit rol oynuyor.
Uzun süredir büyümenin önünde bir engel ve kamu fonlarını tüketen bir unsur olarak görülen kayıt dışı ekonomi, ekonomik dayanıklılıkta önemli bir rol oynayabilir.
Uluslararası Çalışma Örgütü, 15 yaşın üzerindeki yaklaşık 2 milyar işçinin çalışma hayatlarının en azından bir kısmını kayıt dışı sektörde geçirdiğini tahmin ediyor. Kayıt dışı işletmeler, genellikle mikro, küçük ve orta ölçekli işletmeler (MSME’ler), satın almalardaki katma değer vergileri veya bir işletmeyi yürütmenin arızi maliyetleri gibi çeşitli yollarla kayıtlı ekonomiye katkıda bulunur.
Kayıt dışı ekonomi, ekonomik faaliyetin yaklaşık üçte birini oluşturduğu, gelişmekte olan birçok pazarda nüfusun geniş kesimlerine iş, beceri ve gelir sağlayan oldukça dinamik bir istihdam biçimini temsil ediyor. Birçok MKOBİ için, krediye sınırlı erişim, büyüme ve resmileşmenin önündeki en büyük engel olmaya devam etmektedir.
International Finance Corporation’a göre, yaklaşık 65 milyon firma – tüm KOBİ’lerin yaklaşık %40’ı – yıllık 5,2 milyar dolarlık bir finansman açığıyla karşı karşıya, bu da fintech operatörleri için büyük bir fırsat olduğunu gösteriyor.
Son zamanlardaki bir fintech yeniliği olan BNPL, gelişmekte olan pazarlarda e-ticaret potansiyelini ortaya çıkarıyor ve MSME’ler için kredi açığını daraltma potansiyeline sahip. BNPL firmaları, taksitler halinde, genellikle çok az faizle veya hiç faiz olmadan geri ödenebilen satış noktası kredileri sunar. Sistem, perakendecilerin finansmana sınırlı erişimi olan pazarlara erişmesine yardımcı olur ve hem tüketicilerin hem de MSME’lerin satın alma gücünü artırabilir.
Asya-Pasifik bölgesindeki birçok pazar, bir BNPL patlaması görecek gibi görünüyor; 2021 Google raporu, bölgedeki dijital borç verme bakiyelerinin 2025 yılına kadar 116 milyar dolara ulaşacağını tahmin ediyor.
2022’nin ortalarında Endonezya’nın en büyük start-up’ı GoTo, e-ticaret ve araba çağırmayı da içeren geniş portföyüne bir BNPL hizmeti eklemeyi planladığını duyurdu.
Başka bir Endonezya firması olan Fairbanc, KOBİ’lere işletmeler arası BNPL hizmetleri sunarak onların BNPL kredisi kullanarak envanter satın almalarına olanak tanır ve dijital ekosisteme katılmanın önündeki teknolojik ve mali engelleri azaltır.
Havaleler , son yıllarda hacimlerin artmasıyla, gelişmekte olan piyasalardaki birçok kişi için bir başka önemli gelir kaynağıdır . BM’nin Uluslararası Tarımsal Kalkınma Fonu’na göre, dünya çapında tahminen 800 milyar insan, enflasyon ve bu yıl Pakistan ve Batı Afrika’da meydana gelen sel gibi doğal afetler karşısında finansal dayanıklılığı artırmaya yardımcı olan havalelerden yararlanıyor.
Düşük ve orta gelirli ülkelere yapılan küresel havaleler, 2022’de %5 artarak 626 milyar dolara ulaştı; bu, 2021’de görülen %10,2’lik artışın altında, ancak küresel makroekonomik baskılar dikkate alındığında hala önemli.
